Al een paar dagen horen we ons zoontje (8) zeggen dat hij geen zin heeft in school. Is het een fase? Mist hij de uitdaging? Is er iets gebeurd? Waarom hij zich zo voelt, daar komen we niet helemaal achter, maar er is wel degelijk iets veranderd. Hij slaapt minder snel in, heeft buikpijn en voelt zich wat lamlendig. Minder energiek en hij toont wat somber.

Dan zegt hij dat hij geen zin heeft in de zomervakantie. Aha! Ineens gaat er een lampje branden. Zijn beste vriend in de straat, die ook zijn beste maatje in de klas is, gaat verhuizen in de zomervakantie. We gaan met hem in gesprek hoe het voor hem voelt en wat er verandert als zijn vriendje straks is verhuisd. Hoe lastig dat voor hem moet zijn om zijn plek te hervinden in de klas, maar ook in de straat. Ze zien elkaar per slot van rekening nu bijna elke dag.

Praten geeft rust en vertrouwen
In de klas is er aandacht voor de verhuizing en er wordt wat geknutseld. Verder is het voor ons niet heel duidelijk of er ook aandacht is voor de kinderen die achterblijven; hoe dat voor ze is en hoe zij hiermee omgaan. Ons zoontje loopt met zijn ziel onder zijn arm en sleept zich naar school, terwijl dat normaal geen probleem is. We merken dat het hem rust en vertrouwen geeft als hij erover praat. Dat het oké is dat dit vervelend en moeilijk voor hem is.

Na de zomervakantie pakt hij het in de klas weer op maar we merken dat dat hem moeite kost. Toch vindt hij zijn manier, zo sociaal als hij is. Hij maakt een nieuw vriendje en hervindt plezier, totdat blijkt dat die ook gaat verhuizen. Weer die grote teleurstelling, dat verdriet, die onmacht en geen zin hebben in school en in de kerstvakantie. ‘Waarom gaan al mijn vriendjes verhuizen?!’ roept hij boos. De tranen lopen over zijn wangen en hij begraaft zijn gezicht in mijn trui. ‘Ach vent wat lastig weer voor jou’, fluister ik in zijn haar.

Basislessen verlies en rouw
Kinderen leren omgaan met verlies en rouw is de basis om later met grotere verliezen en teleurstellingen om te gaan. Het is onoverkomelijk en hoort bij het leven. Juist door hier aandacht aan te besteden leer je kinderen grote lessen zoals het vinden van doorzettingsvermogen, emoties herkennen en er laten zijn, veerkracht ontdekken en sociale vaardigheden inzetten door hulp te vragen en je te laten troosten. Basislessen waar ze hun hele leven profijt van hebben en balans kunnen vinden in situaties die ze overkomen.”

Tips voor ouders en leerkrachten van kindercoach én moeder

• Bereid kinderen voor op een komend verlies door er regelmatig over te praten. Wat heeft je kind nodig nu én straks? Maak het eventueel beeldend door het kind te laten tekenen. Wat betekende die persoon, dat dier of voorwerp voor je kind en hoe vind-ie dat straks weer terug?
• Verlies en rouw vormen een proces. Je kind zal er de ene dag meer mee bezig zijn dan de andere. Plezier en verdriet kunnen naast elkaar bestaan en opeens overgaan van het een naar het ander. Wat niet betekent dat het niet meer belangrijk is voor je kind.
• Ben je docent, behandel het thema verhuizen en wacht er niet mee tot het voorvalt. Systemisch verandert er veel in een klas, hoe gaan kinderen hiermee om en wat hebben ze nodig? Hoe vang je elkaar op, troost je elkaar en kun je aangeven dat je het moeilijk hebt? Realiseer je dat een veilige sfeer in de klas hiervoor essentieel is, zodat het kind zich ook durft te uiten. Geef altijd de mogelijkheid om een op een naar je toe te komen.
• Ook een overleden huisdier, verandering van klas en docent met eventueel verlies van klasgenoten door zittenblijvers en scheiding van ouders zijn naast echt overlijden van dierbaren belangrijke thema’s die vaak voorkomen en waar je op school aandacht aan kunt besteden.
• In elke ontwikkelingsfase komen verlies en rouw weer terug op een ander niveau. Kinderen stellen andere vragen, ervaren de emoties op een ander niveau en er ontstaat meer bewustwording. Het is geen af proces, maar onderdeel van hun leven dat een plekje krijgt.
• De basisschoolleeftijd is een hele belangrijke waar je later nog veel van weet. De gebeurtenissen op deze leeftijd maken grote indruk en het behoeft dus erkenning en handvatten voor verwerking. Maak het niet kleiner als het groots voelt voor je kind.
• Laat kinderen zien hoe je zelf omgaat met teleurstelling, verliezen en verdriet. Kinderen doen wat jij doet en niet wat je zegt.
  Rituelen kunnen helpen om iets af te ronden en een nieuw begin te markeren. Kinderen hebben vaak zelf ideeën wat ze fijn vinden.
• Een plekje of doosje op hun kamer kan fijn zijn om herinneringen uit te stallen of in te bewaren. Als ze het nodig hebben is het er om naar te kijken. Dat kan troost geven.
• Liefde en verdriet gaan hand in hand. Dat je kind zo verdrietig is betekent dat wat er is weggevallen van grote waarde was en er veel liefde achter zit. Dat ook inzien brengt meer balans in de zware en lichte kant.

Het is belangrijk voor kinderen om te leren omgaan met verlies en rouw, zowel thuis als in de klas. Door aandacht te besteden aan dit onderwerp, leren ze waardevolle basislessen en ontwikkelen ze veerkracht en sociale vaardigheden. Ouders en leerkrachten kunnen hierbij ondersteunen door voorbereiding, luisteren en een veilige omgeving te bieden.

Manja van der Vlist-Litjens
Kindercoach
www.praktijkmanja.nl
www.ophetyogamatje.nl